تفاوت سیستم های اعلام و اطفاء حریق چیست؟

در دنیای امروز که ایمنی ساختمان‌ها، افراد و تجهیزات از اولویت‌های اصلی به شمار می‌رود، استفاده از سیستم های اعلام و اطفاء حریق یک الزام جدی در انواع فضاها و محیط‌های کاری، صنعتی و مسکونی محسوب می‌شود. فروشگاه فرا ایمن تهران با ارائه جدیدترین و به‌روزترین تجهیزات این حوزه، فعالانه در زمینه تأمین ایمنی اماکن شما تلاش می‌کند.

اما بسیاری از افراد هنوز تفاوت دقیق این دو نوع سیستم را نمی‌دانند و گاهی آن‌ها را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به طور کامل تفاوت سیستم های اعلام و اطفاء حریق را بررسی کنیم و با ارائه جزئیات فنی و کاربردی، انتخاب صحیح و آگاهانه را برای شما ممکن سازیم.

سیستم اعلام و اطفاء حریق چیست؟

سیستم های اعلام و اطفاء حریق به مجموعه‌ای از تجهیزات آتش نشانی گفته می‌شود که به‌ منظور پیشگیری، شناسایی و مقابله با آتش‌سوزی در فضاهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر کدام از این سیستم‌ها هدف خاصی را دنبال می‌کنند و مکمل یکدیگر هستند.

تعریف سیستم اعلام حریق

سیستم اعلام حریق سیستمی هوشمند یا نیمه‌ هوشمند است که وقوع حریق را در سریع‌ترین زمان ممکن شناسایی کرده و از طریق آژیر، فلاشر یا سایر هشدارها، افراد حاضر در محل را از وجود خطر آگاه می‌سازد. این سیستم اولین خط دفاع در برابر حریق است و به تخلیه سریع و ایمن افراد از محل کمک می‌کند.

تعریف سیستم اطفاء حریق

سیستم اطفاء حریق سیستمی است که با استفاده از عوامل خاموش‌کننده، حریق را مهار یا کاملاً خاموش می‌کند. این سیستم ممکن است دستی (کپسول آتش‌ نشانی) یا خودکار (اسپرینکلر، گاز CO₂، فوم، پودر خشک و…) باشد. در سیستم‌های پیشرفته، عملکرد اطفاء با هشدار اعلام حریق یکپارچه‌سازی می‌شود تا در زمان شناسایی حریق، فرآیند مهار نیز به‌طور خودکار آغاز شود.

مقایسه کاربردی سیستم های اعلام و اطفاء حریق

برای درک بهتر تفاوت و کارکرد سیستم های اعلام و اطفاء حریق، در ادامه آن‌ها را از چند زاویه مختلف بررسی می‌کنیم:

ویژگی	سیستم اعلام حریق	سیستم اطفاء حریق
عملکرد	تشخیص و اعلام خطر	پخش عامل خاموش‌کننده و مهار یا خاموش‌سازی آتش
روش فعال‌سازی	خودکار توسط دتکتورها یا دستی توسط شستی	خودکار با سیگنال از پنل اعلام یا دستی توسط کاربر با کپسول
مزایا	تشخیص سریع و هزینه نصب و نگهداری کمتر	کنترل سریع آتش و کاهش خسارات
معایب	عدم توانایی در خاموش‌سازی مستقیم آتش	هزینه بالاتر و نیاز به نگهداری تخصصی

هدف اصلی هر سیستم

در سیستم اعلام حریق تمرکز بر شناسایی سریع و هشدار به‌ موقع است تا افراد حاضر در محل بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به‌صورت ایمن تخلیه شوند. این هشدارها به‌صورت صوتی (آژیر) و بصری (فلاشر) ارائه می‌شوند و گاهی پیام به مرکز کنترل یا آتش‌ نشانی نیز ارسال می‌شود. به عبارت دیگر، اولویت این سیستم حفظ جان انسان‌ها از طریق اطلاع‌ رسانی سریع است.

در مقابل، سیستم اطفاء حریق وظیفه دارد آتش را کنترل یا خاموش کند تا از گسترش آن و افزایش خسارات مالی و جانی جلوگیری شود. این کار می‌تواند به‌صورت دستی (مانند کپسول آتش‌ نشانی) یا خودکار (مثل اسپرینکلرها، گاز CO₂، فوم و پودر خشک) انجام شود. هدف نهایی، مهار شعله‌ها و کاهش آسیب به سازه و تجهیزات است.

اجزای اصلی و نحوه عملکرد سیستم های اعلام و اطفاء حریق

سیستم اعلام حریق

• دتکتورها (سنسورهای دود، حرارت و شعله): در مواجهه با اولین نشانه‌های آتش‌سوزی، سیگنال هشدار را به پنل مرکزی می‌فرستند.

• پنل مرکزی: اطلاعات دریافتی از دتکتورها را پردازش کرده و در صورت تأیید شرایط اضطراری، هشدار‌ها را فعال می‌کند.

• شستی اعلام دستی: امکان اعلام حریق توسط افراد را در مواقع لزوم فراهم می‌کند.

• آژیر و فلاشر: پیام خطر را به‌صورت صوتی و بصری به ساکنان یا کارکنان منتقل می‌کنند.

هنگامی که دتکتورها دود یا افزایش ناگهانی دما را شناسایی کنند یا شستی به‌صورت دستی فعال شود، پنل مرکزی فوراً آژیر و فلاشر را روشن کرده و (در سیستم‌های پیشرفته) پیام هشدار را به مرکز کنترل یا نیروهای آتش‌ نشانی ارسال می‌کند.

سیستم اطفاء حریق

• مخزن ماده خاموش‌کننده: ممکن است آب، گاز، فوم یا پودر خشک باشد و بسته به نوع کاربری انتخاب می‌شود.

• پمپ و شبکه لوله‌کشی: ماده خاموش‌کننده را با فشار لازم به نازل‌ها می‌رساند.

• نازل‌ها (افشانک‌ها): ماده را در محل وقوع حریق پخش می‌کنند.

• شیرهای کنترل و حسگرهای فعال‌ساز: در سیستم‌های خودکار با دریافت سیگنال از پنل اعلام، شیرها باز شده و فرآیند اطفاء آغاز می‌شود.

در نوع خودکار، به محض دریافت هشدار از سیستم اعلام، شیرها باز و ماده خاموش‌کننده آزاد می‌شود. در حالت دستی، افراد trained با استفاده از کپسول‌ها یا ایستگاه‌های تحت فشار، اقدام به خاموش‌سازی می‌کنند.

کدام سیستم برای چه محیطی مناسب است؟

انتخاب مناسب بسته به نوع محیط، کاربری، خطرات موجود و تجهیزات حساس تعیین می‌شود. در ادامه به بررسی چند محیط پرکاربرد برای سیستم های اعلام و اطفاء حریق می‌پردازیم:

ساختمان‌های مسکونی و اداری

در این فضاها، معمولاً سیستم اعلام حریق کافی است. استفاده از دتکتورهای دود و حرارت، شستی دستی و آژیر می‌تواند برای اطلاع‌رسانی سریع به ساکنان یا کارمندان کافی باشد. در ساختمان‌های بزرگ‌تر یا بلندمرتبه، سیستم‌های اسپرینکلر خودکار نیز توصیه می‌شوند.

مراکز صنعتی و کارخانه‌ها

در مراکز صنعتی، با توجه به وجود مواد شیمیایی، اشتعال‌زا و تجهیزات حساس، نصب همزمان سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق الزامی است. معمولاً از سیستم‌های اطفاء با فوم یا گاز CO2 استفاده می‌شود. همچنین سیستم‌های پایش پیوسته و اعلام حریق آدرس‌پذیر بسیار رایج هستند.

دیتاسنترها و اتاق سرور

در این مکان‌ها به دلیل حساسیت بالای تجهیزات الکترونیکی، نمی‌توان از آب برای اطفاء استفاده کرد. به همین دلیل، از سیستم‌های گازی بی‌اثر مانند FM-200، Novec 1230 یا Inergen بهره گرفته می‌شود که بدون آسیب به تجهیزات، آتش را خاموش می‌کنند. همچنین سیستم اعلام حریق در این محیط‌ها باید بسیار دقیق و سریع باشد.

پارکینگ‌ها، انبارها و فضاهای باز

در این مکان‌ها، به دلیل وجود خطرات خاص مانند نشت سوخت، وجود خودروها یا ذخیره کالاها، استفاده ترکیبی از سیستم اعلام دود و سیستم اطفاء با اسپرینکلر یا فوم ضروری است. در فضاهای باز و بزرگ، استفاده از دتکتورهای خطی (Beam Detector) و نازل‌های پرفشار توصیه می‌شود.